Door Floor Hendriks

Grondstofjutters meent dat gedragsverandering dé oplossing is voor een schone zee. Beloning, inspiratie en bewustwording zijn de pijlers van gedragsverandering als het gaat om minder plastics, minder (zwerf)afval in de zee.

Dinsdag lagen er op het noordelijke deel van het Katwijkse strand, vlakbij de zonnewerkplaats, flinke kluwen met visnetten en pluis. In de verte leken het net zeehondjes, maar hoe meer het water wegtrok, hoe meer kluwen plastic materiaal zichtbaar werden. Samen met vrijwilliger van de zonnewerkplaats Josefien heb ik laarzen aangetrokken en zijn we begonnen met het opruimen van deze kluwen aan de branding.

​De zware kluwen zitten vol met visnet en pluis (een materiaal dat lichter is dan visnet, waardoor het drijft én aanspoelt). Daarnaast zit er ook veel organisch materiaal tussen van zeewier, mosselen tot voor mij onbekende weekdieren. Na flink sjouwen en heen en weer lopen hebben we in een uur 50kg vanaf de branding weggehaald.

Vaak als ik mensen vertel over Grondstofjutters, denken mensen dat veel aangespoeld afval komt van schepen of de visserij. Echter ‘slechts’ 20% van het afval in zee komt van schepen en visserij, 80% van het afval komt van land. Het meeste afval is dus niet afkomstig van schepen, maar stroomt via rivieren, grachten of kanalen, of waait in zee. Dit is natuurlijk schrikken, maar het betekent tegelijkertijd dat ieder mens iets kan doen aan het voorkomen van plastics in zee.

Gedragsverandering is de oplossing voor minder plastic en afval in zee. Maar hoe doe je dat? Statiegeld lijkt een fantastisch middel om zwerfafval tegen te gaan. Ondanks de grote hoeveelheid kleine PET flesjes die wij en andere grondstofjutters vinden op het strand, vinden we nauwelijks de grote 1,5L PET flessen, waar je statiegeld voor krijgt. Dat je geld terug krijgt voor je lege PET fles, zorgt ervoor dat deze flessen minder rondzwerven. Belonen werkt dus.

Daarnaast werkt een beloningssysteem voor het opruimen van rondslingerende materialen ook. Een kopje koffie óf ijsje voor een volle juttas, zorgt ervoor dat mensen graag een juttas meenemen tijdens hun wandeling. Het idee dat deze materialen niet alleen worden weggegooid, maar dat een deel wordt hergebruikt werkt ook motiverend. We hebben het niet over afval, maar over grondstof!

Bewustwording en inspiratie van andere jutters helpt ook mee voor gedragsverandering. Hoe meer ik lees, weet en hoor over de effecten van bijvoorbeeld plastics in zee, hoe gemotiveerder ik word.

​Daarnaast werkt het aanstekelijk om samen met mensen een deel van het strand schoon te maken. Aan het opruimen van 50 kg visnetten en pluis (ookal is dit een nogal zwaar tillen en stinkt het heel erg) houd ik een heel goed gevoel aan over. Natuurlijk is het een klein aandeel in vergelijking met wat er nog in zee ligt, maar alle beetjes helpen.

Neem dus binnenkort ook wat afval mee tijdens je wandeling. Bijvoorbeeld met een juttas op het Katwijkse strand. Maar elke andere tas of plek is natuurlijk ook fantastisch! Ik geloof dat we met veel mensen, leuke initiatieven en organisaties samen kunnen zorgen dat de zee een stuk schoner wordt.

Varen over ‘de Romeinse Rijn’ en grondstofjutten op het Katwijkse strand.
Vanaf vandaag kun je ook met de boot van Leiden naar Katwijk voor je onvergetelijke jut-ervaring. Stichting de Leidse Rederij, Rondvaart Leiden en Bob-on-board verzorgen
samen een pendeldienst van Leiden naar Katwijk aan Zee, Een beleving die zij omschrijven als een vaartocht door ‘het Venetië van het Westen’. Naast de bestaande arrangementen bieden zij in samenwerking met Grondstofjutters vanaf vandaag dus ook het unieke Jutten en Varen arrangement aan. Vanuit hartje Leiden pak je de waterbus naar de gezellige Katwijkse binnenhaven. Onderweg langs de Oude Rijn is er genoeg te zien en te beleven. In Katwijk wacht Grondstofjutters je op om je mee te nemen naar de Zonnewerkplaats waar je uitleg krijg en aan de slag gaat met jutten, de plastic-workshop en kennis maakt met de zonneoven. Een heerlijk (mid)dagje uit! Meer informatie & boekingen

Vorig jaar werden strandwandelaars in Katwijk al uitgenodigd zwerfafval mee te nemen tijdens hun wandeling. Strandbezoekers en schoolklassen haalden zo tijdens hun uitje een halve ton afval van de stranden. Strandpaviljoens bieden ook dit jaar weer jut-tassen te leen aan en nemen het gejutte materiaal in als grondstof voor de nieuwe strandproducten. De jutters krijgen als bedankje hiervoor koffie, thee of een ijsje. Ook steeds meer bedrijven komen naar Katwijk om als bedrijfsuitje te grondstofjutten. Lees meer hier.

Naast de inzameling van strandafval, lanceert Het Circulaire Strand dit jaar ook een zonne-oven in Katwijk. De gejutte plastics kunnen met de oven direct omgezet worden tot een duurzaam souvenir. Jutters brengen hiermee zwerfafval als grondstoffen voor producten deze terug de economie in. De zonne-oven werkt op direct zonlicht: op zonnige dagen bereikt de oven hoge temperaturen waarmee geschikte typen plastics (PP & PE) kunnen worden omgesmolten. Kunstenaars, ontwerpers en klussers uit de regio ontwikkelen  samen een drietal ontwerpen voor strandproducten

Katwijk werkt hiermee aan het eerste Circulaire Strand van Nederland. Dit houdt in dat het strandafval – en met name het plastic - als grondstof wordt gebruikt voor nieuwe producten. Gejutte plastics, plastic afval van strandpaviljoens en gespaarde plastics van inwoners worden ingezet in de oven. Deze zomer zullen de gemaakte strandproducten; zoals dienbladen, frisbees en surfartikelen beschikbaar komen op het strand in Katwijk.  

Veel van de materialen die de Grondstofjutters van de stranden af halen, zijn plastics. Denk aan visnetten, petflessen, verpakkingen van eten, snoeppapiertjes, chipszakken, kapot speelgoed, en plastic jerrycans van schepen. Deze materialen kunnen niet als één stroom verwerkt worden, omdat de verschillende typen plastics verschillende eigenschappen hebben. Door deze andere eigenschappen vermengen de plastics hierdoor niet goed als je ze samen zou verhitten, waardoor er bij mixen geen bruikbare materialen van gemaakt kunnen worden. Het is dus belangrijk de plastics die goed te recyclen zijn,  te scheiden en los van elkaar te bewerken.

Hoe weten we welke plastics we hebben?
Dit is meestal goed te achterhalen. Je kunt het zien aan de code (in een driehoekje), die op de plastics vermeld moeten worden. Deze codes geven aan om welk type plastic het gaat. Zo staat er een '1' op petflessen omdat zij van PET of PETE zijn gemaakt. Doppen worden meestal gemaakt van Polypropyleen (PP) en Polyethyleen (HDPE of PE-HD) en worden daarmee met een code 2 of 5 aangegeven. Als je eenmaal weet welk materiaal het is, weet je ook hoe je het plastic kunt omsmelten, welke temperaturen je moet gebruiken, en of er gevaar is voor vrijkomen van giftige stoffen, of dat het relatief veilig is.

Met welke plastics gaan we producten ontwikkelen?
We gaan aan de slag met plastics waar we genoeg van binnen krijgen, goed recyclebaar zijn en die niet als giftig zijn aangemerkt:

• PET(E), code 1: met name frisdrankflessen, soms andere verpakkingen
• HDPE, (code 2): doppen, flessen, boodschappen tasjes, plastic servies, shampoo flessen
• PP (code 5): doppen, hardere flessen, kaas/vlees verpakkingen
• Visnetten (nylon): (code 7)

Aan de slag!
Studenten van het Innovatielab van Hogeschool van Amsterdam, en scholieren van het Calandlyceum in Amsterdam hebben afgelopen maanden hard gewerkt aan het ontwikkelen van nieuwe producten van de plastics. Zij werken middels materiaal onderzoek, ontwerp, en verwerken van de plastics aan het ontwikkelen van nieuwe producten! Hou voor de resultaten onze website in de gaten!

 “Kent u dat? Dat u op het strand komt op een mooie zomerdag en u overal afval ziet liggen van vorige bezoekers? Ontzettend ergerlijk! Het Circulaire Strand haalt met Grondstofjutters bergen afval van het strand. Maar.. Hoe kun je dit afval als waardevol product weer terug laten keren naar de kust?” Zo startten een aantal scholieren van het Caland Lyceum hun vurige pitch over de producten die zij hebben gemaakt van strandafval. Dit deden zij  tijdens de Technasiumparade die het Caland Lyceum tweemaal keer jaar organiseert vanuit het vak Onderzoek & Ontwerpen. In verschillende lokalen werden indrukwekkende prototypen gepresenteerd, waarvan vele vervaardigd van gerecycled materiaal.

“Het is een valkuil voor scholieren om teveel achter hun laptop te zitten en te blijven hangen in schrijven van plannen” vertelt Anton van den Berg bevlogen. Hij is docent van het vak Onderzoek & Ontwerpen en stimuleert zijn klassen dan ook om snel aan de slag te gaan met productie. Veel hoogstaande techniek hebben de scholieren niet tot hun beschikking. Dat weerhoudt hen er echter niet van degelijke prototypen te maken, door met vernuftige huis-tuin-en keuken oplossingen te werken. Zo wordt het plastic thuis gesmolten in de oven, worden de mallen zelf gemaakt in taartvormen - en worden plastic chips zakken met hete stijltangen degelijk aan elkaar bevestigd. Een generatie duurzame uitvinders is in aantocht.

Strandafval.. of rondslingerende materialen die terug de economie in kunnen? Dát gaan we ontdekken, lees je met ons mee?

Van afval naar grondstof
Het Circulaire Strand werkt aan het sluiten van kringlopen. Omdat afval niet alleen schadelijk is voor mens en natuur - maar ook omdat we een uitdaging hebben in ons materiaalgebruik te voorzien in onze economie. Met Grondstofjutters helpen strandbezoekers deze rondslingerende materialen terug de de economie te brengen. Door de grondstoffen in onze containers te gooien, kunnen wij er weer nieuwe producten van maken.

Ontdek met ons mee!
In deze blog houden wij je op de hoogte van onze zoektocht naar nieuwe toepassingen, wat we leren over het gejutte materiaal, de mogelijkheden voor de bewerking daarvan,  en de ontwikkeling van nieuwe producten. Ontdek je met ons mee?

En wie weet kun je later dit jaar al producten kopen die van de materialen gemaakt zijn. Hou ons in de gaten als je als eerste ons product wilt bemachtigen!